Prof. Dr. Hatice Nüzhet Toydemir Gökdoğan
Nüzhet Gökdoğan, 14 Ağustos 1910 tarihinde İstanbul’un Fındıklı semtinde dünyaya geldi. 1917’de Beyoğlu Tünel’deki Alman Mektebi’nde ilkokula başladı. 1918 yılında Alman Mektebi’nin kapanması nedeniyle bu okuldan ayrılıp 1919’da Bezmi Alem İnas Sultaniyesi’nin (İstanbul Kız Lisesi, şimdiki Cağaloğlu Anadolu Lisesi) ikinci sınıfına yatılı olarak verildi. Üçüncü sınıfa geçtiğinde Şişli Lisan Mektebi’ne (Şişli Terakki) yazıldı. 1923’te Erenköy Kız Lisesi’nde yatılı okumaya başladı. 1928’de Erenköy Kız Lisesi Fen Şubesi’ni tamamladı ve devlet bursu kazanarak matematik fen lisansı yapmak üzere Atatürk’ün emriyle Fransa’ya gönderildi.
1928 yılında Milli Eğitim Bakanlığı’ndan izin alarak Lyon’a gitti. Lyon Kız Lisesi’nde Fransızca öğrendi. Daha sonra Lyon Erkek Lisesi’ne geçti ve Mathématiques Supérieures ve Spéciales sınıflarını okudu. Astronomi okumak istedi. 1932’de Lyon Üniversitesi’nde Matematik lisansını tamamladı. 1933’te Paris Üniversitesi’nde fizik eğitimi almaya başladı. 1933 yılında Paris Üniversitesi’nde “Diplóme d’Études Supérieures” sertifikasını aldı ve Paris Gözlemevi’nde staj gördü. 1933’te yıl sonu sınavında başarılı oldu.
Nüzhet Gökdoğan, 29 Eylül 1934 tarihinde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Astronomi Enstitüsü’ne ilk Türk doçenti olarak atandı. 1936 yılında İstanbul Üniversitesi bahçesinde küçük ama modern bir gözlemevi kurulması çalışmalarına katıldı. Bu gözlemevine 30 cm açıklığında ve 150 cm odak uzaklığında bir teleskop yerleştirildi. Bu daha önce Kandilli Gözlemevi için satın alınan 20 cm’lik teleskoptan sonra Türkiye’ye getirilen ikinci teleskoptur. 1936’da Yüksek Mühendis Mektebi’ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) müderris muavini olarak atandı. Buranın ilk kadın çalışanıdır. 1946 yılına kadar burada matematik doçenti olarak görev yaptı. 1937’de kürsü profesörü Ord. Prof. Dr. F. Freundlich’in yanında “Contributions aux Recherches sur l’Existence d’une Matière Obscure Interstellaire Homogène Autour du Soleil” (Güneş’in Etrafında Dönen Yıldızlararası Karanlık Bir Homojen Maddenin Mevcudiyetine Dair Araştırmalar) başlıklı doktora tezini hazırlayarak fen doktoru unvanını aldı. Bu tez İÜ Fen Fakültesi’nin kayıtlarındaki “1 numaralı” doktora tezidir.
Nüzhet Gökdoğan, Gleissberg ve Weber ile birlikte 1937 Temmuz ayında Breslau’da toplanan Alman Astronomi Derneği Kongresi’ne katıldı. 1940 Mayıs ayında doçentlik tezini verdi ve doçent olarak tayin edildi. 1 Aralık 1948’de Fen Fakültesi’nin teklifi ile İstanbul Üniversitesi Senatosu tarafından profesörlüğe yükseltildi. 1948’de Fen Fakültesi’ni temsil etmek üzere Üniversite Senatörü oldu. Böylece ilk kadın senatör ünvanını elde etti. 1948 yılında Cahit Arf, Mustafa İnan ve Nazım Terzioğlu ile birlikte Türk Matematik Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı.
1949’da Süreyya Ağaoğlu, Sara Akdik, Şevket Fazıla Giz, Remziye Hisar, Nebahat Karaorman, Müfide Küley, Türkan Rado, Pakize Tarzi, ve Beraat Zeki Üngör hanımefendiler ile birlikte, Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği (TÜKD) kurucularından oldu. 1952–1954, 1954–1956, 1966–1968 ve 1968–1970 tarihleri arasında bu derneğin başkanlığını yaptı. 1951–1952 yıllarında ABD’de Michigan eyaletinde bulundu. Ann Arbor ve McMath Hulbert gözlemevlerinde ve Wilson Dağı gözlemevi ile Palomar Dağı gözlemevinin merkezinin bulunduğu Pasedena’da çalıştı. 1952’de Gleissberg ile birlikte Roma’da toplanan Uluslararası Astronomi Birliği’ne davet edildi. 23 Haziran 1954 tarihinde Fen Fakültesi dekanlığına seçildi. İlk kadın dekan olarak iki yıl bu görevini sürdürdü (1954–1956). 1954 yılında kurulan Türk Astronomi Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı ve 20 yıl kadar bu derneğin başkanlık görevini yürüttü.
Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan 1980’de ikinci kez dekanlık ve bölüm başkanlığı görevlerini sürdürürken, yaş sınırı nedeniyle emekli edildi. 23 Nisan 2003’te 93 yaşında hayata veda etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.
*Bu biyografi Türk Matematik Derneği’nin 75. yılı münasebetiyle hazırlanan “TMD 75 Yılın Ardından” kitapçığı için yönetim kurulu üyemiz Özkan Değer tarafından derlenmiştir.