Ord.Prof.Dr. Kerim Erim
31 Ocak 1894’te İstanbul’da doğdu. İlk öğrenimini Halep’te, orta öğrenimini kısmen özel olarak evde ve kısmen de sınavla girdiği Hendese-i Mülkiye’nin ilk sınıflarında yaptı. Yüksek öğrenimini yaptığı Yüksek Mühendis Mektebi’nden 1914’te mezun oldu. 1917’de matematik öğrenimi görmek için kendi imkanları ile Almanya’ya gitti. Önce Berlin Üniversitesi’nde matematik derslerini takip etti. 22 Ağustos 1919’da Erlangen kentindeki Friederich-Alexander Üniversitesi’nde Ernst S. Fischer yönetiminde doktorasını tamamladı ve böylece matematik doktorası yapmış ilk Türk oldu. Kerim Erim’in doktora tez başlığı “Über die Trägheitsformen eines Modulsystems”dir (Modül Sistemlerin Eylemsizlik Formları). Adolf Hurwitz ve Franz Mertens’in invaryantlar teorisindeki polinom denklemlerin bileşkesi ile ilgili teoremlerine yeni bir kanıt getiren Kerim Erim, “eylemsizlik formu” (the inertia formTrägheitsformen) kavramını ilk defa ortaya koymuş oldu.
Doktora sözlü sınavını verip Almanya’dan döndükten sonra, 6 Kasım 1919 tarihinde Mühendis Mekteb-i Âlisi’ne ‘Nazari hesab’ (Teorik hesap) ve ‘Hendese-i tahliliye’ (Analitik geometri) derslerinin muallimi olarak atandı. Aynı kurumda, 1933 yılına kadar farklı tarihlerde ‘Kozmografya’, ‘Müsellesat’ (Trigonometri), ‘Felsefe-i ilmiye’ (Bilim felsefesi) ve ‘Mihanik’ (Mekanik) dersleri muallimlikleri ile ‘Tamami ve tefazuli hesap’ (İntegral ve diferansiyel hesap) ve ‘Mihanik-i riyazi’ (Matematiksel mekanik) derslerinin muallim muavinliğini üstlendi.
Kerim Erim, 1 Ağustos 1933’te atandığı Fen Fakültesi dekanlığından, Reşit Galip’in maarif vekilliğinden istifasının (13 Ağustos 1933) ardından ayrıldı. Fen Fakültesi’nde ‘Tamâmî ve tefâzulî hesâb’ (İntegral ve diferansiyel hesap) ve ‘Yüksek riyazi tahlil’ (İleri matematiksel analiz) derslerini verdi. Erim, İstanbul Üniversitesi’ndeki görev yükü sebebiyle Yüksek Mühendis Mektebi’ndeki birçok dersini bırakmış ise de, ‘Hendese-i tahliliye’ (Analitik geometri) ve ‘Riyaziyyat-ı âliye tatbikatı’ (İleri matematik uygulaması) derslerini vermeyi sürdürmüştür. 1939 yılında Richard von Mises’in İstanbul’dan ayrılmasının ardından Erim, Matematik Enstitüsü direktörlüğünü üstlendi.
1940’lardan itibaren, Türk matematikçilerin özgün araştırmaları uluslararası kongrelerde ve yayınlarda boy göstermeye başlamış, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası uluslararası 86 derginin değişim programında yer almıştı. 1952 yılına gelindiğinde, Matematik Enstitüsü dünyanın önemli matematik merkezlerinden biri konumundaydı. Bu gelişmeyi sağlayan önemli etkenlerden biri, Kerim Erim ve çalışmalarıdır.
Kerim Erim, dünya matematikçileri ile sürekli iletişim halinde oldu. 1933 Atatürk Üniversite Reformu, Türkiye’de matematikçi yetiştirmek adına, Kerim Erim için önemli bir fırsat oldu. Kerim Erim uzun yıllar boyunca hem Yüksek Mühendis Mektebi’nde
hem de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde aynı anda çalıştı. Ancak 1946 Üniversiteler Kanunu, öğretim üyelerinin iki üniversitede birden çalışmasını yasakladığından, Kerim Erim, İstanbul Teknik Üniversitesi’ndeki görevini bıraktı. 1948–50 dönemi için İÜ Fen Fakültesi dekanlığına seçilen Erim, 1952 yılındaki vefatına kadar, 19 yıl boyunca çalışmalarını İstanbul Üniversitesi’nde sürdürdü.
Uluslararası Teorik ve Uygulamalı Mekanik Cemiyeti’nin (International Union of Theoretical and Applied Mechanics/IUTAM) 1926’da Zürih, 1930’da Stockholm, 1938 yılında Cambridge (ABD) ve 1946’da Paris’te düzenlediği Uluslararası Mekanik Kongrelerine katıldı. 1930’da Berlin’de Einstein ile görüştü. Yurda döndükten sonra da bu söyleşiyi, “Einstein ile Bir Saat” başlığı altında “Mühendis Mektebi Mecmuası”nın Kasım 1930 tarihli 42. sayısında yayınladı. Kerim Erim, 1948’de kurulan Türk Matematik Derneği’nin ve 1950’de kurulan Türk Fizik Derneği’nin kurucu üyesidir.
Kerim Erim, Türk matematikçilerin çalışmalarını sunabilecekleri olumlu bir ortam oluşturmak, dünya ile aynı seviyede araştırmalar yapmış olduklarını göstermek amacıyla Sekizinci Uluslararası Teorik ve Uygulamalı Mekanik Kongresi’ni 20–28 Ağustos 1952 tarihlerinde İstanbul’da düzenledi. Kongreyi düzenleme kararı 1948 yılında Londra’da toplanan yedinci kongrede alındı. İstanbul’daki kongreye 616 bilim insanı katıldı. 141 katılımcı ile en yüksek katılımı sağlayan ülke ABD’dir. Türkiye, on
altısı bildirili olmak üzere toplam 105 katılımcısıyla ikinci ülkedir. Bu etkinlik, Tosun Terzioğlu tarafından Cumhuriyet kurulduktan sonra yapılan en önemli bilimsel toplantılardan biri olarak değerlendirilmiştir. Dünyanın en önemli bilim insanlarını bir araya getiren bu kongrenin hazırlıklarını Kerim Erim 1948’den itibaren bizzat yürütmüştü. Çalışmalarının yoğunluğu ve şeker hastası olması sebebiyle Kongre’den bir ay önce kalp krizi geçirdi. Buna rağmen, kongreyi sağlığının elverdiği ölçüde izledi. Açılışı için hazırladığı konuşmasını Cahit Arf okudu. Kapanış konuşmasını ise bizzat kendisi yaptı.
Ord. Prof. Dr. Kerim Erim, 28 Aralık 1952’de İstanbul’da vefat etti ve Edirnekapı Şehitliği’ne defnedildi. Vefatından 25 yıl sonra 1977 yılında temel bilimler dalında TÜBİTAK Hizmet Ödülü’ne layık görüldü.
*Bu biyografi Türk Matematik Derneği’nin 75. yılı münasebetiyle hazırlanan “TMD 75 Yılın Ardından” kitapçığı için yönetim kurulu üyemiz Özkan Değer tarafından derlenmiştir.