Prof.Dr. Fahir Yeniçay
Fahir Yeniçay, 1902 yılında İstanbul Kadıköy’de doğdu. İlk ve orta öğrenimini Kadıköy’ün Moda semtindeki Saint-Joseph Fransız Lisesi’nde tamamladı. 1921’de henüz 19 yaşındayken Fenerbahçe’nin A Takımı’na yükselip, defans hattının vazgeçilmez ismi oldu. Spor hayatına, Fenerbahçe’nin altyapısından başlayarak; 1916’dan 1924’e kadar 8 yıl boyunca sarı-lacivertli formaya defans hattında hizmet verdi. General Harrington Kupası zaferini elde eden ve hiç gol yemeden 1922–23 sezonunu şampiyon olarak bitiren kadronun vazgeçilmez isimlerinden oldu. Yeniçay, 1921–1924 arası 24 resmi maçta Fenerbahçe ve Türk Milli Futbol Takımı’nın formasını taşıdı.
1922 yılında İstanbul Darülfünunu Fen Medresesi’nde Fizik ve Kimya öğrenimine başladı. Yüksek öğrenimini 1925 yılında tamamladı. 1927 yılında doktora tezini hazırlamak ve ilmi bilgisini geliştirmek üzere Fransa’ya gitti ve Sorbonne Üniversitesi’nde, her ikisi de Nobel ödülü sahibi olan Prof. Jean Baptiste Perrin ve Marie Curie’nin Fizikokimya ve Radyoaktivite Laboratuvarı’na kabul edildi. Dört seneye yakın bir süre burada “satıh malulleri tetkikatı” üzerinde çalıştı. Bu çalışmaların sonucu olan “Films monomoléculaires sur l’eau et le mercure” (Su ve Civa Üzerinde Tek Moleküllü Filmler) adlı tezini Prof. Perrin, Prof. Cotton, Prof. Urbain’den oluşan bir jüri heyeti huzurunda başarıyla savundu ve “Docteur d’État” (devlet doktorası) unvanını kazandı. Ayrıca Radyoaktivite ve Fizikokimya sertifikası aldı.
1930 yılının Kasım ayında doktor asistan olarak Fen Fakültesi’nde göreve başladı ve Prof. Cau tarafından Fizik-Kimya-Biyoloji (FKB) laboratuvarının yönetimiyle görevlendirildi. Aynı zamanda Prof. Cau’nun lisans öğrencilerine verdiği elektrik derslerinin uygulamasını da yaptıran Yeniçay, 1931 yılında girdiği sınavı başararak müderris muavini oldu ve ilk kez atom fiziği dersini vermeye başladı. 1933 Üniversite Reformu ile kurulan İstanbul Üniversitesi’nin öğretim kadrosunda doçent olarak yer aldı.
21 Ekim 1938’de Fahir Yeniçay’a profesör unvanı verildi. 18 Nisan 1939’da Fen Fakültesi dekanlığına tayin edildi ve bu görevini 1948 yılına kadar sürdürdü. 1948 yılında kurulan Türk Matematik Derneği’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. 4 Temmuz 1949’da Hollanda’nın Delft şehrinde toplanan “Elektronik-Optik” kongresine katıldı. Ayrıca Avrupa Atom Fiziği Derneği kurulması ile ilgili olarak 17–21 Aralık 1951 tarihleri arasında Paris’te toplanan konferansa memleketimizi temsilen katıldı. 1952’de bilimsel araştırmalarda bulunmak üzere İsviçre’ye gitti.
1953–1955 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü yaptı. II. Dünya Savaşı sırasında yapılan bilimsel araştırma sonuçlarının yayınlanmasıyla atom ve çekirdek fiziği alanındaki araştırmaların önemi anlaşılınca, İstanbul Üniversitesi’ne bağlı olarak bu iki alanda faaliyet gösterecek yeni bağımsız bir kürsünün kurulması düşünülmüştü. 1953 yılında başlayan kuruluş çalışmaları 15 Aralık 1955 tarihinde sonuçlandı ve Prof. Yeniçay “Atom ve Çekirdek Fiziği” adını taşıyan bu yeni kürsünün başkanlığına getirildi. Fahir Yeniçay bu görevini emekli olduğu 7 Temmuz 1973 tarihine kadar sürdürdü.
Emekliye ayrıldıktan sonra 3 Eylül 1973 – 30 Nisan 1976 tarihleri arasında Atom Enerjisi Komisyonu Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi müdürü olarak görev yaptı. Prof. Dr. Fahir Yeniçay, 11 Mayıs 1988 Çarşamba günü İstanbul’da vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Türkiye’de fizik biliminin gelişmesine, yaptığı ve yönettiği araştırmalarla, kendi yazdığı ve çevirdiği kitaplarla ya da kurulmasına öncülük ettiği laboratuvarlarla büyük katkılarda bulunmuş olan Fahir Yeniçay, 1972 TÜBİTAK Hizmet Ödülü’ne layık görüldü.
*Bu biyografi Türk Matematik Derneği’nin 75. yılı münasebetiyle hazırlanan “TMD 75 Yılın Ardından” kitapçığı için yönetim kurulu üyemiz Özkan Değer tarafından derlenmiştir.