Ord.Prof.Dr. Cahit Arf
Cahit Arf, 11 Ekim 1910 tarihinde Selanik’te doğdu. 1912 yılında başlayan Balkan Savaşları nedeniyle ailesi ile birlikte İstanbul’a taşındı. Eğitim hayatına dört yaşında Beşiktaş Sultanisi’nde başladı. 1915 yılında, çoğu ahşap binalardan oluşan Cihangir ve Tophane’de çıkan büyük yangından sonra ailesi Süleymaniye’ye taşındı. Arf, eğitimine İstanbul Sultanisi’nde devam etti. 1919’da ailesi bu kez Ankara’ya taşındı, ancak kısa bir süre için İstanbul’a döndükten sonra İzmir’e yerleştiler.
Cahit Arf’ın matematiğe olan ilgisi, İzmir’deki okul yıllarında beşinci sınıf öğrencisiyken onu Öklid geometrisi problemlerini çözmeye teşvik eden bir öğretmeni tarafından fark edildi. Öğretmeni onu matematik konusunda çalışmaya cesaretlendirdi. 1926’da Paris’teki St. Louis Lisesi’nde okumak üzere ailesi tarafından Fransa’ya gönderildi. Üç yıllık lise öğrenimini iki yılda bitirip 1928’de Türkiye’ye geri dönen Cahit Arf o sıralarda Türk hükümeti tarafından yüksek öğrenim görmek üzere sınavla Avrupa’ya gönderilecek aday öğrenciler arasına alındı. Yüksek öğrenimini Fransa’da École Normale Supérieure’de 1932’de tamamladı. İstanbul’a geri döndüğünde bir yıl kadar Galatasaray Lisesi’nde matematik öğretmenliği yaptıktan sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doçent adayı olarak göreve başladı.
1937’de İstanbul Üniversitesi’nden izin alıp Göttingen Üniversitesi’ne gitti. Doktora çalışmalarını Helmut Hasse’nin danışmanlığında 1938’de, diğer sonuçların yanı sıra, şimdi “Hasse-Arf Teoremi” olarak bilinen teoremi elde ederek tamamladı. Cahit Arf II. Dünya Savaşı’na giden çok zor bir dönemde Göttingen’de eğitim gördü, ancak Hasse’nin önerisi üzerine bir yıl daha Göttingen’de kaldı. Bu süre zarfında Arf, bugün matematik dünyasında “Arf değişmezi” olarak adlandırılan kavramı geliştirdi.
Arf, 1940 yılında Almanya’dan İstanbul Üniversitesi’ne döndü. 1943’te profesörlüğe, 1955’te ordinaryüs profesörlüğe yükseldi. 1949 yılında Maryland Üniversitesi’nde misafir profesör olarak bir yıl geçirdi ve 1956’da Mainz Akademisi’ne muhabir üye seçilerek onurlandırıldı. 1962 yılında İstanbul Üniversitesi’nden ayrıldı. 1963’te, İstanbul’da Robert Kolej’de öğretmenlik yaptı. Daha sonra, 1964 ve 1966 yılları arasında, Amerika Birleşik Devletleri’nde Princeton’daki Institute for Advanced Study’de çalıştı. Amerika Birleşik Devletleri’nde bir yıl daha kalarak Berkeley’deki California Üniversitesi’ni ziyaret ettikten sonra 1967’de Türkiye’ye döndü ve Ankara’daki Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin kadrosuna katıldı. Arf, Cahit Arf 1980 yılında emekli oldu ve emekli olduğu dönemde, TÜBİTAK’a bağlı Gebze Araştırma Merkezi’nde çalışmalarını sürdürdü.
Cahit Arf, 1948 yılında kurulan Türk Matematik Derneği’nin kurucu üyelerinden biridir. 1976-1982 ve 1986-1989 yılları arasında Türk Matematik Derneği’nin başkanlığını yaptı. 1963’te kurulan TÜBİTAK’ın kuruluş ve gelişmesinde büyük emeği olan Cahit Arf, yıllarca bu kurumun Bilim Kurulu Başkanlığı’nda da bulundu. Ömrünün sonuna kadar da Boğaziçi Üniversitesi’nde çalışmalarını öğrenci ve meslektaşları ile paylaştı.
Cahit Arf, 1948’de İnönü Ödülü, 1974’te TÜBİTAK Bilim Ödülü, 1979’da İstanbul Teknik Üniversitesi’nden, 1980’de Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden, 1981’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden fahri doktora ünvanları, Aralık 1993’te Türkiye Bilimler Akademisi Onur Üyeliği ve 4 Şubat 1994’te Fransa’dan “Commandeur des Palmes Académiques” ödülü ile onurlandırıldı.
Cahit Arf, en önemli çalışmalarının çoğunu cebirsel sayılar teorisi alanında yaptı. Cebirsel ve diferansiyel topolojide birçok uygulaması olan Arf değişmezlerini icat etti. İlk çalışmaları cisimler üzerindeki kuadratik formlar, özellikle de karakteristiği 2 olan bir cismin üzerindeki kuadratik formların üzerineydi. Cahit Arf adı matematik literatüründe yalnızca Arf değişmezleri ile değil, aynı zamanda sınıf cismi kuramında ve Artin’in L-fonksiyonları teorisinde önemli bir rol oynayan Hasse-Arf Teoremi ile de anılmaktadır. Ayrıca, matematikte Arf halkası ve Arf kapanışı gibi kavramlar da onun adını taşımaktadır.
26 Aralık 1997 tarihinde geçirdiği bir kalp krizi sonucu yaşamını yitiren Cahit Arf, İstanbul Üniversitesi’nde düzenlenen törenin ardından Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Darphane Genel Müdürlüğü tarafından Bin Yılın Türkleri Hatıra Para Serisi kapsamında 2001 yılında basılan gümüş paraların bir yüzünde Cahit Arf’ın portresi diğer yüzünde de “Arf değişmezi” olarak bilinen formülden bir kesit yer almaktadır. Daha sonra, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren T.C. Merkez Bankası tarafından tedavüle sürülen 10 Türk Lirası banknotların arka yüzüne Cahit Arf’ın bir portresi ve “Arf değişmezi” olarak bilinen formülden bir kesit basılmıştır.
*Bu biyografi Türk Matematik Derneği’nin 75. yılı münasebetiyle hazırlanan “TMD 75 Yılın Ardından” kitapçığı için yönetim kurulu üyemiz Özkan Değer tarafından derlenmiştir.