Prof.Dr. Ali Rıza Özbek
Ali Rıza Özbek 3 Nisan 1914 tarihinde Muğla’da doğdu. Orta öğrenimine İzmir Erkek (Atatürk) Lisesi’nde başladı. Burslu olarak gönderildiği İstanbul Kabataş Lisesi’ni 1933 yılında birincilikle bitirdi. Yurtdışına gönderilecek öğrencileri seçmek için açılan sınava katıldı ve kazandı. 26 Ekim 1934’te Almanya’ya giderek Münih Üniversitesi’ne yazıldı. Matematik derslerini, maliyet/sigorta matematikçisi Friedrich Böhm’den ve diferansiyel denklemler konusunda çalışan Oskar Perron’dan aldı. Sentetik geometri dersinin hocası Friedrich Hartogs’dur. Analitik geometri dersini, kendi adı ile anılan genişleme teoremi olan ve grupların sunumları alanına önemli katkılar yapmış olan ünlü matematikçi Heinrich Tietze’den aldı. 1936’da Münih’ten ayrılıp Hamburg Üniversitesi’nde, 1936–1939 yılları arasında “Matematik-Doğa Bilimleri” programına devam etti.
Özbek, 1939 Ağustos’unun son günlerinde Hamburg’dan ayrıldıktan iki gün sonra Alman orduları Polonya’yı işgal etti ve İkinci Dünya Savaşı başladı. Bir süre sonra Alman işgalindeki Breslau’ya geçti ve oradaki Breslau Üniversitesi Matematik Bölümü’nden mezun oldu. Doktora çalışmasını Breslau’daki Silezya Friedrich Wilhelm Üniversitesi’nin (günümüzde Wroclaw Üniversitesi) Tabii İlimler Fakültesi’nde yaptı. “Bir tam dörtgenin üç köşegen noktaları asla doğrudaş olamaz” şeklinde ifade edilen “Fano Aksiyomu” üzerindeki tezi “Das Fano’sche Axiom” adı ile 1943 yılında yayımlandı. Özbek, 1.1.1942 ile 30.7.1943 arasında Breslau Teknik Okulu (Technische Hochschule Breslau) Matematik Enstitüsü Yüksek Matematik Kürsüsü’ndeki eğitime ve bilimsel çalışmalara katıldı.
Türkiye’ye dönen Özbek, 1 Kasım 1943 tarihinde Yüksek Mühendis Okulu (1944’ten sonra İTÜ) İnşaat Fakültesi’nin Yüksek Matematik Kürsüsü’nde asistan olarak göreve başladı. 1 Ocak–31 Temmuz 1946 arasında aynı kürsüde başasistan olarak görev yaptı. Mayıs 1946’da “Fano Aksiyomu” başlıklı doktora tezi ile doçentliğe başvurdu ve 1 Ağustos–11 Ekim 1946 arasında doçent olarak görev yaptı. 12 Kasım 1946 tarihinde, 1944’te kurulmuş olan Makine Fakültesi Yüksek Matematik Kürsüsü’ne doçent olarak geçti. 1948 yılında kurulan Türk Matematik Derneği’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı.
Ali Rıza Özbek’in Hamburg Üniversitesi’nde ders gördüğü matematikçilerden birisi, diferansiyel ve integral geometri alanındaki çalışmalarıyla tanınan Avusturyalı matematikçi Wilhelm Blaschke’dir. Blaschke, Hamburg Üniversitesi’nden emekli olduktan sonra birçok kere İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne misafir öğretim üyesi olarak geldi, 1954–55 yılları arasında diferansiyel geometri derslerini verdi. Özbek, Blaschke’nin 1955, 1956 ve 1957 yıllarında İTÜ’de verdiği 9 konferansı Türkçe’ye çevirdi, çevirileri “Wilhelm Blaschke’nin Konferansları” (İTÜ, 1965) başlığıyla yayımlandı.
Özbek, İTÜ Senatosu’nun 27 Haziran 1963 tarihli toplantısında Makine Fakültesi Yüksek Matematik Kürsüsü kadrolu profesörlüğüne yükseltildi. Tevfik Okyay Kabakçıoğlu’nun vefatı üzerine İTÜ senatosu üyeliğine seçildi ve bu görevini 1982’ye kadar sürdürdü. 8 Temmuz 1973’te, Temel Bilimler Fakültesi Analiz ve Geometriye Uygulaması Kürsüsü profesörlüğüne atandı. Böylelikle, Matematik Mühendisliği Programı’nda ders vermeye başladı. 1982’de Temel Bilimler Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi’ne dönüştürülünce, Özbek de kadrosuyla birlikte 1 Mart 1982’de yeni fakülteye geçti. Aralıksız olarak 42 yıl hizmet verdiği İTÜ’den kendi isteği ile 3 Şubat 1983’te emekli oldu.
2001 yılına kadar İstanbul’da yaşayan Özbek, 2001 yılında Muğla’ya taşındı. 300 yıllık aile evini yenileyerek Muğla Belediyesi’ne “Özbekler Evi Müzesi” olarak bağışladı. Prof. Dr. Ali Rıza Özbek, tedavi gördüğü Muğla Devlet Hastanesi’nde 14 Haziran 2011 tarihinde 98 yaşındayken hayatını kaybetti ve şehrin eski mezarlığındaki aile kabristanında toprağa verildi.
*Bu biyografi Türk Matematik Derneği’nin 75. yılı münasebetiyle hazırlanan “TMD 75 Yılın Ardından” kitapçığı için yönetim kurulu üyemiz Özkan Değer tarafından derlenmiştir.